Waga interesów zwierząt

Wszystkie istoty zdolne do doznawania pozytywnych i negatywnych doświadczeń mają interes w tym, by pomnażać te pierwsze, a unikać tych drugich. Innymi słowy, korzystna dla nich jest maksymalizacja dobrostanu oraz minimalizacja doznawanych krzywd. Możemy więc uznać, że zwierzęta zdolne do odczuwania mają interes w unikaniu cierpienia oraz w doznawaniu przyjemności. W związku z tym, uniknięcie śmierci jest jednym z niezbędnych warunków korzystania z życia i posiadania pozytywnych doświadczeń.

Mimo to, dla większości ludzi branie pod uwagę interesów innych oznacza pomaganie wyłącznie ludziom, a nie zwierzętom pozaludzkim. To podejście jest zazwyczaj uzasadniane twierdzeniem, że interesy ludzi stoją ponad interesami zwierząt. Broni się tej idei argumentując, że ludzie na całym świecie doświadczają wiele krzywdy.

Argument ten może być łatwo skontrowany poglądem, że troska o ludzi nie powinna być tożsama z ignorowaniem problemów innych zwierząt. Odpowiedź taka nie jest jednak pełna, gdyż nie odnosi się do pomniejszania wagi interesów tych ostatnich, choć oczywiście powodem, dla którego wiele osób zachowuje się w ten sposób, jest wyznawany przez nich szowinizm gatunkowy. Jednakże, jak dowiedliśmy w części Argumenty przeciwko szowinizmowi gatunkowemu, postawa ta jest nieuzasadniona. Mimo to, nawet ludzie niebędący gatunkowistami mogą umniejszać wagę interesów zwierząt pozaldzkich, jeśli tylko uznają interesy ludzi za ważniejsze od interesów innych zwierząt.

Dlaczego interesy zwierząt pozaludzkich są bardzo ważne

Istnieją dwa elementy, które musimy rozważyć oceniając wagę interesów zwierząt.

Po pierwsze, musimy ustalić, czy są one istotami zdolnymi do doznawania pozytywnych i negatywnych doświadczeń. Artykuł Świadomość zwierząt przedstawia argumenty użyte do odpowiedzi na to pytanie. Zgodnie z nimi mamy mocne podstawy by przyjąć, że wszystkie zwierzęta posiadające centralny układ nerwowy są potencjalnie zdolne do odczuwania. W przypadku wielu z nich behawioralne, ewolucyjne oraz psychologiczne dowody na to (jak zostało to objaśnione w tekście Wskaźniki cierpienia zwierząt) nie pozostawiają wątpliwości. Dodatkowo musimy pamiętać o tym, że -jak wykazano w artykule Interes zwierząt– zdolność do odczuwania cierpienia w określony sposób nie czyni interesów ludzi ważniejszymi od zwierzęcych. Doświadczanie fizycznego cierpienia i przyjemności jest nie mniej ważne od psychicznego (pomijając już fakt, iż wiele pozaludzkich zwierząt jest zdolnych do odczuwania także tego ostatniego).

Po drugie, gdy już uznamy, że zwierzęta pozaludzkie mogą doświadczać zarówno krzywd jak i korzyści (podobnie jak ludzie), powinniśmy poznać ich obecną sytuację. Po jej bliższym zbadaniu przekonamy się, jak ogromna jest skala cierpienia którego doświadczają zwierzęta pozaludzkie, co należy rozpatrywać w dwóch aspektach.

• Pierwszy z nich to intensywność krzywd doświadczanych przez zwierzęta pozaludzkie. Proces eksploatacji, któremu są poddane, kończy się zazwyczaj ich zabiciem w celu przetworzenia na żywność. Poprzedzające ten moment życie na fermach, w laboratoriach oraz innych miejscach gdzie są wykorzystywane, jest często również pełne potwornego cierpienia. W tych pierwszych, w większości przypadków, spędzają całe życie zamknięte w ciemnych pomieszczeniach, gdzie prawie w ogóle nie mogą się poruszać, równocześnie cierpiąc z powodu różnych chorób i zranień, a następnie są transportowane do rzeźni. W laboratoriach również trzymane są w zamknięciu i poddawane różnorakim bolesnym eksperymentom, co powoduje u nich chroniczny ekstremalny lęk. Pozbawione są też zazwyczaj czegoś, co pozwala ludziom przetrwać ciężkie chwile – wsparcia i pomocy innych. Dotyczy to zwłaszcza zwierząt żyjących w naturalnym środowisku. Przytłaczająca ich większość narażona jest na cierpienie i śmierć bez jakiejkolwiek refleksji za naszej strony czy udzielenie im pomocy byłoby możliwe. W artykule o sytuacji zwierząt w ich naturalnym środowisku pokazaliśmy, że również zwierzęta żyjące na wolności są narażone na cierpienia wywołane głodem, chorobami, odniesionymi ranami lub poprzez śmierć spowodowaną przez drapieżniki bądź pasożyty. To cierpienie najczęściej nie zostaje nawet przez nas zauważone, mimo że dla ofiar jest potworne.

• Jeśli chodzi o ilość, sytuacja jest równie dramatyczna. Każdego roku ludzie zabijają w rzeźniach około 60 miliardów ssaków i ptaków.¹ Oceniono, że w morzach i oceanach odławia się od 1 do 3 trylionów ryb rocznie,² a setki miliardów zwierząt pozaludzkich trzymane są w hodowlach z przeznaczeniem na mięso.³ Na świecie żyje około 7 miliardów ludzi, których przewidywana długość życia wynosi przeciętnie 60 lat. Jeśli policzymy wszystkie zwierzęta żyjące na Ziemi, łącznie z tymi przebywającymi na wolności, łączna ich ilość okaże się być gigantyczna. Obliczono, że wynosi ona 10¹⁹, to jest 1 z 19-oma zerami, co oznacza, że na jednego człowieka przypada 10 miliardów zwierząt pozaludzkich.⁴ Wśród nich najliczniejszą grupę stanowią bezkręgowce, przede wszystkim widłonogi i owady. Środowisko i warunki w jakich żyją sprawiają, że większość z nich ginie wkrótce po urodzeniu.⁵ Te astronomiczne liczby pokazują, że gdy spojrzymy na nie ilościowo, cierpienie doświadczane przez zwierzęta pozaludzkie również jest porażające.

Po poznaniu wymienionych wyżej faktów nie pozostaje nam nic innego, niż uznać dramatyzm położenia zwierząt i ogromną wagę ich interesów. Zignorowanie przez nas interesów zwierząt pozaludzkich jest możliwe tylko wtedy, gdy przyjmiemy szowinistyczny gatunkowo pogląd, zgodnie z którym jedynie ludzkie życie ma znaczenie.

Co powinniśmy wobec tego zrobić?

Fakty przytoczone powyżej dostarczają wystarczających powodów, by powstrzymać się od powodowania cierpienia zwierząt pozaludzkich lub uniemożliwiania im czerpania radości z życia. W ich interesie leży przede wszystkim unikanie tego pierwszego, ale także zwiększanie swojego dobrostanu. Co to oznacza dla nas? Jeśli troszczymy się o zwierzęta pozaludzkie, możemy unikać krzywdzenia ich, zapobiegać negatywnym wydarzeniom w ich życiu, oraz angażować się w działania zwiększające ich dobrostan. W znajdującej się poniżej tabeli przedstawiono w skrócie klasyfikację możliwych zachowań w stosunku do istot pozaludzkich:⁶

	Korzystne dla zwierząt	Niekorzystne dla zwierząt
Powodowanie czegoś	Powodowanie cierpienia	Powodowanie przyjemności
Utrudnianie	Uniemożliwianie odczuwania przyjemności lub przeszkadzanie w tym	Zakończenie cierpienia lub powstrzymywanie go
Usunięcie przeszkody	Usunięcie przeszkody, która zapobiegała cierpieniu zwierząt lub je łagodziła	Usunięcie przeszkody, która nie pozwalała czerpać zwierzętom radości z życia lub w tym przeszkadzała
Przyzwolenie	Przyzwolenie na cierpienie	Przyzwolenie na czerpanie radości z życia
Przyzwolenie na istnienie przeszkody	Przyzwolenie na istnienie przeszkody uniemożliwiającej zwierzętom czerpanie przyjemności z życia	Przyzwolenie na istnienie przeszkody zapobiegającej cierpieniu zwierząt

Tabela pokazuje, że możemy zrobić coś więcej niż tylko powstrzymywać się od krzywdzenia zwierząt. Możemy także działać aktywnie i angażować się w akcje, których rezultatem jest zmniejszania cierpienia oraz wzrost szczęścia zwierząt. A jak mogliśmy się tutaj przekonać, mamy bardzo dobre powody, by tak właśnie postępować.

---

Polecana bibliografia

Dawkins, M. S. (1980) Animal suffering, New York: Chapman and Hall.

Dawkins, M. S. (1990) „From an animal’s point of view: Motivation, fitness, and animal welfare”, Behavioral and Brain Sciences, 13, s. 1-61.

Dawkins, R. (2007 [1995]) Rzeka genów, rozdz. 5, Warszawa: Widawnictwo CiS.

DeGrazia, D. (1996) Taking animals seriously: Mental life & moral status, Cambridge: Cambridge University Press.

Frey, R. G. (1980) Interests and rights: The case against animals, Oxford: Oxford University Press.

Leahy, M. P. T. (1991) Against liberation: Putting animals in perspective, London: Routledge.

Matheny, G. & Chan, K. M. A. (2005) „Human diets and animal welfare: The illogic of the larder”, Journal of Agricultural and Environmental Ethics, 18, s. 579-594.

Matheny, G. & Leahy, C. (2007) „Farm-animal welfare, legislation and trade“, Law and Contemporary Problems, 70, s. 325-358 [ostatnia wizyta 21 września 2012].

Norwood, F. B. & Lusk, J. J. (2011) Compassion, by the pound: The economics of farm animal welfare, Oxford: Oxford University Press.

Pluhar, E. (1995) Beyond prejudice: The moral significance of human and nonhuman animals, Durham: Duke University Press.

Rollin, B. E. (1989) The unheeded cry: Animal consciousness, animal pain and science, Oxford: Oxford University Press.

Salem, D. J. & Rowan, A. N. (eds.) (2001) The state of the animals 2001, Washington: Humane Society of the United States.

Sapontzis, S. F. (1990) „The meaning of speciesism and the forms of animal suffering”, Behavioral and Brain Sciences, 13, s. 35-36.

Singer, P. (1990) „The significance of animal suffering”, Behavioral and Brain Sciences, 13, s. 9-12.

Tomasik, B. (2007) „How much direct suffering is caused by various animal foods?”, Essays on Reducing Suffering [ostatnia wizyta 17 czerwca 2016].

Tomasik, B. (2009a) „Comments on Compassion by the pound”, Essays on Reducing Suffering [ostatnia wizyta 10 stycznia 2014].

Tomasik, B. (2009b) „Do bugs feel pain?”, Essays on Reducing Suffering [ostatnia wizyta 15 grudnia 2016].

Tomasik, B. (2012) „Suffering in animals vs. humans”, Essays on Reducing Suffering [ostatnia wizyta 03 maja 2015].

Tomasik, B. (2015) „The importance of wild animal suffering”, Relations: Beyond Anthropocentrism, 3, s. 133-152 [ostatnia wizyta 20 listopada 2015].

---

Notatki