Interes polegający na unikaniu cierpienia

Interes polegający na unikaniu cierpienia

Istnieje wiele zwierząt pozaludzkich które mogą odczuwać przyjemność i ból, ponieważ, tak jak ludzie, mogą one doświadczać świata. Wiele doświadczeń jest neutralnych: nie są one ani pozytywne, ani negatywne, kiedy na przykład widzimy coś i nie jesteśmy w stanie stwierdzić czy się nam to podoba czy nie. Istnieją jednak inne doświadczenia, które nie są neutralne, lecz pozytywne lub negatywne. Również różnice między nimi są ogromne; możemy doświadczać smaków, dźwięków czy zapachów, które się nam podobają  lub nie. Szczególnym przykładem takich doświadczeń są doznania fizyczne, które wywierają wpływ na  nasze tkanki: ból i cielesna przyjemność. Oprócz odczuć zmysłowych, na doświadczenia składają się także myśli i emocje, takie jak radość, strach, niepokój i zaspokojenie.

Choć doświadczenia te znacznie się od siebie różnią, możemy je podzielić na pozytywne i negatywne. Możemy dokonać takiego podziału, ponieważ, pomimo różnic mają jedną wspólną cechę, o której już wspomnieliśmy: mają na nas dobry lub zły wpływ.

Ogólnie mówiąc, pozytywne doświadczenia mogą być określone jako „przyjemność”, a negatywne  jako „cierpienie”. Możemy używać tych terminów pamiętając, że określają one nie tylko dobre i złe odczucia fizyczne, ale również wszelkiego rodzaju pozytywne i negatywne doświadczenia.

Cierpienie jest złe z definicji, nawet wtedy, gdy prowadzi do czegoś pozytywnego

Zgodnie z definicją, jeśli doświadczenie jest postrzegane przez doświadczającego jako złe, to jest ono negatywne. Rzecz ma się podobnie w przypadku doświadczeń pozytywnych.

Oczywiście możemy posiadać negatywne doświadczenia takie jak na przykład ból, z których może wynikać coś dobrego. Ból może sygnalizować cierpiącemu uraz, którym należy się zająć. Negatywne doświadczenie to takie, które wpływa na nas w pewien negatywny sposób. Ból jest więc czymś dobrym w przypadku opisanym powyżej, właśnie dlatego, że jest nieprzyjemny (gdyby taki nie był, cierpiący mógłby zignorować uraz). Ból wywołany oparzeniem jest pożyteczny, gdyż motywuje nas do cofnięcia ręki. Skąd ta motywacja? Z naszego pragnienia, aby to czego doświadczamy się zakończyło. Dlaczego? Dlatego, że jest negatywne. Z tego powodu ból może być w szerszym kontekście pozytywny, natomiast per se jest zawsze negatywny.

To samo dzieje się w przypadku pozytywnych doświadczeń. W niektórych sytuacjach coś przyjemnego może nam również zaszkodzić. Na przykład smaczny posiłek może być niezdrowy, ponieważ jego składniki są niezdrowe lub dlatego, że może sprawić, że zaczniemy się objadać. Pozytywy posiłku, jak jego smak, mogą przyczyniać się do jedzenia ponad miarę, nawet jeśli wiemy, że przejadanie się jest dla nas złe.

Tak więc negatywne doświadczenia mogą być dobre, gdy zapobiegają innym negatywnym doświadczeniom lub prowadzą do dodatkowych pozytywnych doświadczeń. Pozytywne doświadczenia również mogą być złe, jeśli prowadzą do złych doświadczeń lub zmniejszają szanse na pozytywne doświadczenia.

Znaczenie wszystkich rodzajów cierpienia

Niektórzy uważają, że tylko człowiek jest zdolny odczuwać prawdziwe cierpienie. Jednak ten pogląd nie ma podstaw. Nie istnieją dowody ani przekonujące argumenty, które by zaprzeczały temu, że wiele zwierząt pozaludzkich cierpi tak jak ludzie. Wszystko co zostało opisane powyżej znajduje zastosowanie  również do innych zwierząt. Istnieje też argument, że tylko ludzkie cierpienie się naprawdę liczy, lub że jest ważniejsze niż cierpienie innych zwierząt, ponieważ wiąże się też z cierpieniem psychicznym. Broniący tego argumentu zakładają, że ludzkie cierpienie psychiczne jest znacznie ważniejsze niż ból fizyczny zwierząt pozaludzkich.

Ale czy jest to prawda? Czy cierpienie człowieka ma większe znaczenie niż innych zwierząt, ponieważ ten pierwszy odczuwa również psychiczny ból? Po pierwsze, musimy pamiętać, że wiele zwierząt jest zdolnych do odczuwania pozytywnych i negatywnych emocji, jak i również przyjemnych i nieprzyjemnych myśli. Oznacza to, że są one zdolne do odczuwania przyjemności i cierpienia na poziomie psychiki. Jednak to nie jest główny powód dla którego argument ten jest nie do obrony. Głównym powodem dla którego należy odrzucić argument jakoby  ludzki ból i cierpienie były ważniejsze niż cierpienie innych zwierząt jest to co widzimy w nas samych. Nie jest tak, że cenimy nasze doświadczenia psychologiczne bardziej od doświadczeń fizycznych. Dlaczego miałoby być inaczej w przypadku cierpienia zwierząt? Straszne tortury fizyczne wcale nie są łatwiejsze do zniesienia niż smutek, niepokój lub lęk (tak jak przyjemności fizyczne, takie jak jedzenie, seks i taniec nie są mniej przyjemne niż psychologiczne czy intelektualne). W związku z tym, cierpienie innych zwierząt musi zostać uwzględniane w takim samym stopniu jak ludzkie.


Polecana bibliografia

Dawkins, M. S. (1980) Animal suffering: The science of animal welfare, London: Chapman and Hall.

DeGrazia, D. & Rowan, A. (1991) „Pain, suffering, and anxiety in animals and humans”, Theoretical Medicine and Bioethics, 12, pp. 193-211.

Edelman, D. B.; Baards, B. J. & Seth, A. K. (2005) „Identifying hallmarks of consciousness in non-mammalian species”, Consciousness and Cognition, 14, pp. 169-187.

Elwood, R. W. (2011) „Pain and suffering in invertebrates?”, Institute of Laboratory Animal Resources Journal, 52, pp. 175-184.

Fossat, P.; Bacqué-Cazenave, J.; de Deuerwaerdère, P.; Delbecque, J.-P. & Cattaert, D. (2014) „Anxiety-like behavior in crayfish is controlled by serotonin”, Science, 13, pp. 1293-1297.

Gentle, M. J. (1992) „Pain in birds”, Animal Welfare, 1, pp. 235-247.

Seth, A. K.; Baars, B. J. & Edelman, D. B. (2005) „Criteria for consciousness in humans and other mammals”, Consciousness and Cognition, 14, pp. 119-139.

Smith, J. A. (1991) „A question of pain in invertebrates”, Institute of Laboratory Animal Resources Journal, 33, pp. 25-31 [ostatnia wizyta 25 grudnia 2013].

Sneddon, L. U. (2009) „Pain and distress in fish”, Institute of Laboratory Animal Resources Journal, 50, pp. 338-342 [ostatnia wizyta 12 stycznia 2014].

Weary, D. M.; Niel, L.; Flower, F. C. & Fraser, D. (2006) „Identifying and preventing pain in animals”, Applied Animal Behaviour Science, 100, pp. 64-76.