Etyka cnót i etyka troski
Etyka cnót
Etyka cnót podchodzi do filozofii moralnej broniąc poglądu, że kiedy decydujemy jak żyć, powinniśmy rozważać nie to, jak sprawić, aby świat był lepszym miejscem, czy też jakich praw powinniśmy przestrzegać, lecz raczej jakiego rodzaju podmiotem moralnym chcemy być. Etyka cnót skupia się na charakterze moralnym. Broni poglądu, że etyka jest pojęciem wyrażającym bardziej to, jakim rodzajem człowieka jesteśmy, niż to, czym się zajmujemy.
Z tego też powodu etyka cnót, w przeciwieństwie do innych poglądów w etyce, nie daje nam wskazówek odnośnie tego, co robić. Nie mówi nam, że powinniśmy zwiększać poziom szczęścia na świecie, bronić równości, czy też unikać mordowania. Zamiast tego, po prostu zaleca nam rozwinięcie silnego, moralnego charakteru. Według etyków cnót, jeśli mamy prawy charakter, będziemy postępować właściwie.
Ze względu na sposób, w jaki etyka cnót pojmuje moralność myślenia, trudno jest pojąć jak można wykorzystywać ją do obrony szowinizmu gatunkowego. Pomimo tego, niektórzy uważają, że możliwe jest pogodzenie tych dwóch podejść. Rozważając ten problem, musimy najpierw zaznaczyć, że w naszych relacjach ze zwierzętami, znajdujemy się w korzystnym położeniu gdyż jesteśmy od nich silniejsi. Ta zależność może doprowadzić nas do czerpania korzyści z sytuacji, w których zwierzęta są krzywdzone. Możemy też być po prostu obojętni wobec ich cierpienia, czy to spowodowanego przez nas samych, innych ludzi, lub będącego konsekwencją zjawisk naturalnych. Jednakże, taką postawę, którą możemy trafnie opisać jako niewłaściwą lub pozbawioną wrażliwości, trudno uznać za cechę identyfikującą kogoś o prawym charakterze.
Podczas dyskusji o etyce można stwierdzić, że w związku z tym, iż większość ludzi akceptuje szowinizm gatunkowy, bardzo trudno jest przyjąć sprzeciwiający się mu punkt widzenia. Ci, którzy bronią etyki cnót, mogą odrzucić ten argument, tak jak zrobili to Daniel Dombrowski1 i Nathan Nobis2 — zachowywanie się w sposób cnotliwy jest czymś, co powinniśmy robić bez względu na to, czy położenie w jakim się znajdujemy jest dla nas korzystne czy nie.
Niektórzy etycy cnót stwierdzili, że poprzez bycie osobą prawą, w pełni realizujemy nasz potencjał do stania się podmiotem moralnym. Ale taki potencjał możemy jedynie zrealizować pozwalając innym zaspokajać ich własne interesy, jak twierdzą teoretycy tacy jak Stephen Clark,3 Bernard Rollin,4 Rosalind Hursthouse5 i Martha Nussbaum.6 Z uwagi na to, że dla obdarzonych świadomością istot krzywdząca jest sytuacja w której nie mogą realizować swoich własnych interesów, postępowanie zgodnie z etyką cnót wymaga szanowania interesów innych. Co więcej, ponieważ niewrażliwość nie jest uważana za cnotę, możemy zatem przyjąć, że najbardziej cnotliwą akcją nie jest powstrzymanie się od czynienia zła lecz przeciwnie, próba pomocy zwierzętom kiedy tylko jest to możliwe.
Etyka troski
Etycy troski twierdzą, że podejściu do problemów etycznych, najważniejsze są nasze emocjonalne reakcje na nie. Zgodnie z tym, podtrzymują tezę, że wyjątkowe relacje generują szczególne obowiązki moralne — coś, co inne teorie odrzucają (zasadniczo te, które bronią bezstronnego podejścia w etyce).
Mogłoby się wydawać, że z tego powodu etyka troski stanowić będzie podstawę dla poglądu antropocentrycznego, który wyklucza zwierzęta. Rzekomym powodem tego miałby być fakt, że powinniśmy stawiać interesy ludzi na pierwszym miejscu z powodu silniejszych relacji jakie łączą nas z innymi przedstawicielami naszego gatunku.7 Ten argument został odrzucony przez tych, którzy bronili uwzględniania zwierząt w etyce troski. Są nimi na przykład Josephine Donovan i Carol J. Adams.8 Donovan utrzymywał, że nie możemy być uznawani za osoby troszczące się, jeśli nie zainteresujemy się losem istot, o których wiemy, że cierpią.9 Bycie osobą troszczącą się wiązałoby się z koniecznością odpowiedzi na te cierpienia. A zatem, powinniśmy być zaangażowani w sprawy wszystkich istot zdolnych do odczuwania cierpienia i dobrego samopoczucia. Zgodnie z tym, niektórzy etycy troski zwracają uwagę nie tylko na nasze obowiązki wobec zwierząt, z którymi jesteśmy związani, ale także tych z którymi nie łączą nas żadne więzi, jak na przykład zwierząt żyjących na wolności.10
Jeśli musielibyśmy troszczyć się jedynie o ludzi, z którymi łączą nas silne relacje, dbalibyśmy o bardzo mało osób. Nie zajmowalibyśmy się większością ludzi, gdyż w ogóle ich nie znamy. W rzeczywistości, wielu ludzi ma bliskie relacje z niektórymi zwierzętami. Gdyby podstawą troski miałyby być jedynie one, wówczas musielibyśmy zaakceptować zaniedbanie większości ludzkości jako moralne oraz to, że niektóre zwierzęta zasługują na więcej uwagi niż wielu ludzi. Alternatywą jest oczywiście odrzucenie znaczenia relacji przy decydowaniu komu należy się nasza uwaga, nawet jeśli oznacza to zignorowanie części tego, czego bronią etycy troski.
Źródła informacji
Aaltola, E. (2018) Varieties of empathy: Moral psychology and animal ethics, Lanham: Rowman & Littlefield.
Abbate, C. (2014) „Virtues and animals: a minimally decent ethic for practical living in a non-ideal world”, Journal of Agricultural and Environmental Ethics, 27, pp. 909-929.
Adams, C. J. & Donovan, J. (eds.) (1999) Animals & women: Feminist theoretical explorations, Durham: Duke University Press.
Adams, R. M. (2006) A theory of virtue, New York: Oxford University Press.
Alvaro, C. (2017) „Ethical Veganism, Virtue, and Greatness of the Soul”, Journal of Agricultural and Environmental Ethics, 30, pp. 765-781.
Animal Ethics (2020) Introduction to wild animal suffering: A guide to the issues, Oakland: Animal Ethics [ostatnia wizyta 26 lipca 2021].
Annas, J. (1993) The morality of happiness, New York: Oxford University Press.
Annas, J. (2011) Intelligent virtue, New York: Oxford University Press.
Anscombe, G. E. M. (1958) „Modern moral philosophy”, Philosophy, 33, s. 1-19.
Crisp, R. (ed.) (1996) How should one live?, Oxford: Clarendon Press.
Crisp, R. & Slote, M. (eds.) (1997) Virtue ethics, Oxford: Oxford University Press.
Dent, N. J. H. (1984) The moral psychology of the virtues, Cambridge: Cambridge University Press.
Donovan, J. & Adams, C. J. (eds.) (2000) Beyond animal rights: A feminist caring ethic for the treatment of animals, London: Continuum.
Gardiner, S. (ed.) (2005) Virtue ethics, old and new, Ithaca: Cornell University Press.
Gilligan, C. (1982) In a different voice: Psychological theory and women’s development, Cambridge Harvard University Press.
Held, V. (2006) The ethics of care: Personal, political, and global, Oxford: Oxford University Press.
Hudson, S. (1986) Human character and morality, Boston: Routledge & Kegan Paul.
Hursthouse, R. (2001) On virtue ethics, Oxford: Oxford University Press.
Kuhse, H. (1997) Caring: Nurses, women and ethics, Oxford: Blackwell.
Knutsson, S., & Munthe, C. (2017) „A virtue of precaution regarding the moral status of animals with uncertain sentience”, Journal of Agricultural and Environmental Ethics, 30, pp. 213-224.
MacIntyre, A. (1985) After virtue, 2nd ed., London: Duckworth.
MacIntyre, A. (1999) Dependent rational animals, Chicago: Open Court.
Panagiotarakou, E. (2016) „Who loves mosquitoes? Care ethics, theory of obligation and endangered species”, Journal of Agricultural and Environmental Ethics, 29, pp. 1057-1070.
Pettigrove, G. (2011) „Is virtue ethics self-effacing?”, Journal of Ethics, 15, s. 191-207.
Puka, B. (1991) „Interpretive experiments: Probing the care-justice debate in moral development”, Human Development, 34, s. 61-80.
Raak, G. A. van (2020) The human, the cat, and the burning house: The moral status of animals in virtue ethics, praca magisterska, Utrecht: Utrecht University.
Rollin, B. E. (2017) A new basis for animal ethics: Telos and common sense, Columbia: University of Missouri Press.
Rowlands, M. (2009 [1998]) Animal rights: Moral theory and practice, Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Sandler, R. (2007) Character and environment: A virtue-oriented approach to environmental ethics, New York: Columbia University Press.
Slote, M. (2001) Morals from motives, Oxford: Oxford University Press.
Sparrow, R. (2021) Virtue and vice in our relationships with robots: Is there an asymmetry and how might it be explained?. International Journal of Social Robotics, 13, pp. 23-29.
Statman, D. (ed.) (1997) Virtue ethics: A critical reader, Edinburgh: Edinburgh University Press.
Swanton, C. (2003) Virtue ethics: A pluralistic view, Oxford: Oxford University Press.
Westerlaken, M. (2020) „What is the opposite of speciesism? On relational care ethics and illustrating multi-species-isms”, International Journal of Sociology & Social Policy, 41, pp. 522-540.
Williams, B. (1985) Ethics and the limits of philosophy, Cambridge: Harvard University Press.
Notatki
1 Dombrowski, D. A. (1984) Vegetarianism: The philosophy behind the ethical diet, London: Thorsons.
2 Nobis, N. (2002) „Vegetarianism and virtue: Does consequentialism demand too little?”, Social Theory and Practice, 28, s. 135-156.
3 Clark, S. R. L. (1984 [1977]) The moral status of animals, 2nd ed., Oxford: Clarendon Press.
4 Rollin, B. (2006 [1981]) Animal rights & human morality, 3rd ed., New York: Prometheus.
5 Hursthouse, R. (2000) Ethics, humans, and other animals: An introduction with readings, New York: Routledge.
6 Nussbaum, M. C. (2006) Frontiers of justice: Disability, nationality, species membership, Cambridge: Harvard University Press.
7 Noddings, N. (1984) Caring: A feminine approach to ethics and moral education, Berkeley: University of California Press.
8 Adams, C. J. & Donovan, J. (eds.) (2007) The feminist care tradition in animal ethics: A reader, New York: Columbia University Press.
9 Donovan, J. (2006) „Feminism and the treatment of animals: From care to dialogue”, Signs, 31, s. 305-329.
10 Clement, G. (2003) „The ethic of care and the problem of wild animals”, Between the Species, 13 (3) [ostatnia wizyta 06 stycznia 2013].